بیاین با ی مثال شروع کنیم مقالمون رو :
تو کتابخونه مشغول مطالعه بودم که در باز شد و فردی وارد سالن مطالعه شد. به شدت مضطرب به نظر می رسید. وسایل زیادی به همراه داشت. کلی کتاب و جزوه روی میز چید. فکر کردم حتما امتحان مهمی داره که باید این همه کتاب و جزوه رو مطالعه کنه. اما مگه چند ساعت می خواد این جا باشه؟ چند دقیقه ای توجهم رو به خودش جلب کرده بود. کتاب رو باز کرد و شروع کرد به مطالعه کردن. چند صفحه خوند. چیزی نگذشته بود که کتابش رو بست و دوباره باز کرد و از ابتدا شروع به خوندن کرد. هنگام مطالعه حرکات عجیبی داشت. کلی مداد و خودکار کنارش چیده بود. دوباره کتابش رو بست و رفت سراغ یه کتاب دیگه. هر چند لحظه یکبار چشم هاش رو می بست و زیر لب چیزی می گفت. بعد دوباره شروع به مطالعه می کرد. گاهی به یکجا خیره میشد و چند دقیقه ای فکر می کرد و بعد وسایلش رو مرتب می کرد. وسایل و مداد و خودکارهاش رو با نظم عجیبی کنار هم چیده بود. کتاب ها رو مرتب روی هم گذاشته بود. چیزی نگذشته بود که باز کتابش رو بست و یک جزوه رو برداشت و شروع به مطالعه کرد. چند ساعتی که اون جا بود تقریبا به همین شکل گذشت. خیلی دلم می خواست بدونم علت این رفتارهای عجیب اون شخص چیه؟ چون همه افرادی که در کتابخونه مشغول مطالعه بودند، نهایتا دوتا کتاب برای مطالعه همراهشون بود و خبری از این همه وسایل نبود. هوا دیگه تاریک شده بود و همه در حال جمع کردن وسایلشون بودند. اون هم وسایلش رو با نظم و ترتیب خاصی جمع کرد و رفت.

تعریف وسواس

وسواس یک اختلال شخصیتی است که انواع مختلفی داره. وسواس فکری – عملی یا OCD نوعی از وسواس هست که فرد هم افکار مزاحمی در ذهن داره و هم باید برای رسیدن به آرامش، یک سری رفتارهای تکراری رو انجام بده و در واقع توانایی اکت درست و به جا نداشته باشه. اینگونه رفتارهای وسواسی زندگی فرد رو به شدت مختل می کنند. چرا که بسیار وقت گیر و غیرمنطقی هستند و فرد وسواسی رو در چرخه فکر و رفتارهای ناراحت کننده گرفتار می کنند. مثلا دانش آموزی که چند ساعت رو صرف خوندن چندباره یه پاراگراف کرده یا فردی که همواره نگرانه که میکروبی وارد بدنش بشه و دائم در حال شست و شوی دست ها و وسایل شخصی اش هست، یا مثلا شخصی که همه اش فکر می کنه درِ خونه رو باز گذاشته و ممکنه دزد به خونه اش بیاد، و به طور کلی تمام افرادی که نگرانی ها و تردیدهای زیادی دارند، جزو افراد وسواسی محسوب می شوند. این رفتارها، رفتارهای وسواسی هستند که باید درمان بشن، وگرنه، زندگی فرد رو مختل می کنند.

وسواس در مطالعه

حالا توی این مقاله، ما می خوایم درباره وسواس در مطالعات، نوعی از وسواس که در بین دانش آموزان شایع تره صحبت کنیم و راه های کاهش و درمان این رفتارهای وسواسی رو بررسی کنیم. در تقسیم بندی اختلالات وسواس در نوجوانی ، وسواس تکرار یا وسواس نظم و ترتیب برای دانش آموزان وجود داره. فردی که وسواس تکرار داره برای مطالعه حساسیت زیادی به خرج میده و هر مطلب رو باید چندین بار مطالعه کنه. این کار بسیار وقت گیر هست و به همین دلیل وسواس فکری در درس خواندن مانع بزرگی در پیشرفت تحصیلی فرد به شمار میاد. در مثال بالا شرح حال کوتاهی از یک دانش آموز دچار وسواس مطالعاتی شدید رو دیدیم. با این همه وسواس مطالعاتی در نمونه های مختلف یا درواقع رفتارهای مختلفی می تونه بروز پیدا کنه که توی بخش بعدی بهشون خواهم پرداخت.

رفتار های وسواسی هنگام مطالعه

دانش آموزانی که وسواس در مطالعه دارند نشونه های خاصی دارند. مثلا برای شروع مطالعه حتما باید وسایل خاصی همراه داشته باشند. مثل انواع مداد و خودکار و سررسید و انواع کتاب و جزوه و…. و همه اون ها رو باید مرتب کنار هم بچینند. افراد مبتلا به وسواس مطالعاتی گاهی باید حتما در جای خاصی بشینند و یا به حالت خاصی بشینند و مطالعه کنند. هر کدوم ازین موارد مشکلات خاص خودش رو داره و فرد در نبود هر کدوم از اون ها نمی تونه مطالعه کنه. افراد مبتلا به وسواس در مطالعه ، یک مطلب رو چندین بار می خونند، اما نمی تونند اون رو به ذهن بسپارند. چرا که در انتهای هر مطلبی که مطالعه می کنند، باز برمی گردنند و از اول همون رو می خونند. افراد وسواسی هم چنین تشریفات خاصی برای شروع مطالعه دارند و اگه این تشریفات رعایت نشه، نمی تونند درس خوندن رو شروع کنند. مثلا حتما باید همه جای اتاقشون مرتب باشه و همه چیز سر جای خودش قرار داشته باشه. خب این موضوع برای دانش آموزان خیلی وقت گیره. زیرا باید زمان زیادی رو صرف مرتب کردن وسایل بکنند.
لبته همه این موارد تنها روی خود دانش آموز مبتلا به وسواس مطالعاتی تاکید دارن و حرفی از شرایط زده نشده. ولی باید توجه داشته باشید که گاهی شرایط خاص، مثلاً کنکور، هم می تونه منجر به وسواس فکری در درس خواندن بشه و در حقیقت وسواس مطالعاتی کنکور یکی از مسائلیه که توی جلسات مشاوره تحصیلی و کنکوری دنیانورد همیشه باهاش مواجه هستیم و سعی در حل کردنش داریم.

افکار وسواسی

دانش آموزان مبتلا به وسواس در مطالعه ، معمولا نمی توانند برای مطالعه تنها به یک منبع اکتفا کنند. زیرا مدام فکر می کنند شاید این مطالب در کتاب یا جزوه دیگه ای هم باشه و باید اون منابع رو هم بخونند. اما همین موضوع باعث سر درگمی این دسته از دانش آموزان میشه و اونها بیش از پیش گرفتار در این وسواس مطالعاتی می مونند. یا مثلا زمانی که شروع به درس خوندن می کنند، بعد از اینکه چند دقیقه از مطالعه اون ها گذشت احساس می کنند مطالب رو یاد نگرفته اند و باید اون مطالب رو دوباره بخونند و این باعث میشه وقتشون تلف بشه و وقت کافی برای مطالعه همه دروس نداشته باشند. جالبه بدونید که تکرار مداوم مطالب درسی اگه به روش صحیح انجام نشه، باعث فراموشی کل مطالب و آشفتگی ذهنی میشه. این موضوع، به خصوص اگر دانش آموز کنکوری هستید می تونه به شدت به شما آسیب بزنه و بنابراین پیشنهاد می کنیم چنانچه احساس می کنید در مورد شما صدق می کنه، حتماً در اسرع وقت سراغ راه های درمان وسواس مطالعه برید تا بهتر بتونید برای کنکور آماده بشید.
دانش آموازنی که مبتلا به وسواس مطالعاتی و کند خواندن هستند، در حین مطالعه نمی تونند ذهنشون رو بر روی دروس متمرکز کنند و دائم به چیزهای دیگه فکر می کنند. افکار مزاحم به این دانش آموزان اجازه نمیده ذهن آرومی داشته باشند. این افکار می تونه هر چیزی باشه. مثلا نگرانی درباره اینکه آیا می تونند همه مطالب رو یاد بگیرند؟ مطالبی که تا الآن خونده اند رو می تونند سر جلسه به یاد بیاورند؟ چند بار باید درس مورد نظر رو بخونند تا همه مطالبش رو یاد بگیرند؟ و یا افکاری که مربوط به اتفاقاتی است که در گذشته و یا در طول روز برای دانش آموز پیش اومده و نمی تونه این افکار رو از ذهنش بیرون کنه و بر مطالعه اش متمرکز بشه. مثلا فکر کردن به تفریحاتی که بعد از مطالعه قراره داشته باشه، یا در گیری های ذهنی که داره. مثل مشکلاتی که در مدرسه براش به وجود اومد و یا هر فکر دیگه ای که تمرکز دانش آموز رو سلب می کنه و به صورت تکراری و وسواس گونه در ذهنش ادامه پیدا می کنه و مانع درس خوندنش میشه.

۱۰ راه مفید برای درمان وسواس مطالعاتی

مطالعه و درس خواندن مهارت هستند و هر مهارتی اصولی دارد که می‌توان آن‌ها آموزش دید. بسیاری از دانش‌آموزان به دلیل بی‌توجهی به قواعد و نکات مهم در درس خواند، نتیجه مناسب نمی‌گیرند و در نتیجه به عنوان یک مکانیسم دفاعی، دچار وسواس مطالعه می‌شوند. برای انواع وسواس مطالعاتی نیز مثل هر وسواس دیگری باید برطرف شود، وگرنه در عملکردتان اختلال ایجاد خواهد شد. اگر وسواس مطالعاتی طولانی شود و کاری برای بهبود آن نکنید، از تمام برنامه‌های درسی عقب می‌مانید، دچار استرس بیش از حد می‌شوید و نتیجه دلخواه را نمی‌گیرید و این لوپ تکرار خواهد شد. در گام اول نگران نشوید و بدانید وسواس مطالعه ممکن است برای هر دانش‌آموزی پیش بیاید، در گام بعدی باید مشکل خودتان را بپذیرید و سعی کنید به تدریج عادت وسواس را با استفاده از روش‌های صحیح مطالعه و اقدام برای رفع مشکلات روحی خود، ترک کنید. اما برای درمان وسواس مطالعاتی راهکارهای زیر کمکتان می‌کنند که این حساسیت در درس خواندن را کاهش دهید.

۱: مشخص کردن زمان و مبحث پیش از مطالعه

قبل از مطالعه دروس پیش مطالعه انجام دهید. خودتان را محدود کنید. قبل از شروع مطالعه، مبحث یا تعداد صفحات مشخصی را در نظر بگیرید و با خود قرار بگذارید این مبحث یا صفحات را در زمان مشخصی، مثلاً دو ساعت، مطالعه کنید. این کار باعث می‌شود به‌مرور سرعت مطالعه بیشتر شود و بین مطالعه، وقت کمتری برای افکار منفی و استرس داشته باشید.

۲: خلاصه نویسی و یادداشت برداری از مطالب مهم

خلاصه‌‌نویسی و یادداشت‌برداری دروس، یکی از راه‌های بسیار موثر در درمان وسواس مطالعه هستند. با یادداشت‌برداری و خلاصه‌نویسی نکات مهم، دیگر نیازی نیست تمام مطالب را جز‌به‌جز چندین بار بخوانید، می‌توانید برای مرور از یادداشت‌هایتان استفاده کنید. همچنین نوشتن، باعث افزایش تمرکز و تثبیت مطالب در ذهن می‌شود.

۳: رهایی از افکار مزاحم و درمان وسواس مطالعه

در طول مطالعه، نگذارید افکار مزاحم وارد ذهنتان شوند؛‌ افکاری مثل اگه نمره‌‌ام کم بشه؟ اگه تو آزمون نتیجه بدی بگیرم؟ اگه نتونم به تمام سوالا جواب بدم؟ اگه یادم بره؟ همگی باعث ترس و استرس می‌شوند و مطالب را بیشتر از ذهنتان پاک می‌کنند. اگر در حین مطالعه، فکری به ذهنتان رسید، می‌توانید آن را روی کاغذ یادداشت کنید تا بعداً به سراغش بروید. این‌طوری تمرکزتان افزایش پیدا می‌کند.

۴: تمرکز کردن

یکی از راه‌های درمان وسواس مطالعاتی، افزایش تمرکز است. اگر شما یک بار با تمرکز کافی مطلبی را مطالعه کنید، نتیجه بهتری کسب می‌کنید تا این‌که با نگرانی و وسواس، بارها همان مطلب را بخوانید. مطالعه با تمرکز، به نتایج بهتری می‌انجامد. بنابراین سعی کنید عوامل پرت‌کننده‌ی حواس را از اطرافتان دور کنید، به مسائل متفرقه فکر نکنید و به خودتان بگویید: «من می‌خوام این درس رو مثل یک کتاب داستان یا مجله بخونم و نباید نگران فراموش شدنش باشم».

۵: تندخوانی و مرور

بعد از اینکه در یک زمان مشخص و با تمرکز درس‌ها را مطالعه کردید، نوبت تندخوانی دروس است. تندخوانی یعنی روی مطالب مکث نکنید و تنها با حضور ذهن و آرامش، یک بار از روی مبحث بخوانید. تکرار چند باره، تنها باعث نگرانی و استرس می‌شود. تندخوانی شما را وادار می‌کند زودتر از مباحث مختلف بگذرید و وسواستان به مرور کمتر و کمتر شود.

۶: ذهن‌تان را تقویت کنید

همان‌طور که گفتیم، بخش زیادی از وسواس،‌ ناشی از استرس است. استرس هم می‌تواند زاییده افکار منفی باشد؛ نگرانی برای نمره‌ها و نتیجه‌ها، نگرانی برای کنکور، نگرانی برای عقب افتادن از دوست‌ها و هم‌سالان، کمال‌گرایی و میل به بهترین بودن و بدون نقص بودن، هر کدام می‌تواند بخشی از عوامل وسواس در درس خواندن باشد. اگرچه درس و تحصیل، از مهم‌ترین و پررنگ‌ترین دغدغه هر فرد در دوران دانش‌آموزی هستند، اما با این حال تمام زندگی شما نیست. همیشه نباید بهترین نمره‌ها را بگیرید و نفر اول آزمون‌ها باشید؛ تا حد ممکن تلاشتان را بکنید و نتیجه شما را مایوس نکند. نباید از بخش‌های دیگر زندگی مثل تفریح، هنرآموزی و ورزش غافل شوید.

۷: تمرین و تست و سوال

یکی از مسیرهای کمک به درمان وسواس مطالعاتی این است که به جای خواندن چند باره و نگرانی از فراموشی، بعد از مطالعه هر مطلب، تعدادی نمونه سوال و تست حل کنید. حل کردن سوال‌ها باعث می‌شود جای مطالب در ذهن‌تان حسابی امن و محکم شود. پس بدون نگرانی و استرس از خودتان امتحان بگیرید، بعد برگه‌ها را تصحیح کنید و سعی کنید نقاط ضعف‌تان را بشناسید و یادداشت کنید. پس از آن در مرورها و دوره‌ها، سراغ نقاط ضعف‌تان بروید و آن‌ها را بر طرف کنید. نیازی نیست تمام مطالب را دوباره بخوانید، تنها باید سراغ نقاط ضعفتان بروید و برطرفشان کنید. در واقع تست‌زنی و حل سوال، از موثرترین راه‌ها برای درمان وسواس مطالعه است.

۸: تغذیه و خواب کافی

اگر هنگام مطالعه، تمرکز زیادی نداشته باشید، مدام حس می‌کنید باید برگردید و دوباره مطالب را بخوانید. تمرکز هم تا حدودی به وضعیت جسمانی وابسته است. شب‌ها حداقل هفت تا هشت ساعت بخوابید و تغذیه مناسب داشته باشید. استفاده از قند کمتر و به جای آن گنجاندن پروتئین، سبزیجات، فیبر و آب کافی باعث می‌شود از نظر جسمی و روحی وضعیت بهتری پیدا کنید. انتخاب بهترین زمان برای مطالعه، قدرت حافظه‌تان را بالا می‌برد. با روحیه‌ای خوب و وضعیت جسمانی مناسب سراغ درس‌ها بروید و در طول مطالعه، اصلاً به نتیجه فکر نکنید.برای مطالعه درسی که دوست ندارید این مقاله را مطالعه کنید.

۹: حین مطالعه مکث نکنید

اگر حس می‌کنید مطلبی برایتان سنگین است یا باید دوباره مطالعه‌اش کنید، مکث نکنید. مکث کردن باعث می‌شود ساعت‌ها روی یک مطلب بمانید و در آخر ذهنتان خسته شود و نتوانید به برنامه مشخص شده برسید. به‌جای این‌که زمان زیادی را روی یک موضوع بایستید، علامتی کنار مباحث مشکل‌تر بگذارید و عبور کنید. در مرور مطالب، می‌توانید کمی مکث کنید و دوباره این قسمت‌ها را بخوانید.

۱۰: تکنیک‌های علامت‌گذاری در درمان وسواس مطالعه

علامت‌گذاری‌های مختلف، می‌تواند به ذهن شما نظم ببخشد و مطالب را اولویت‌بندی کند. اولویت‌بندی مطالب باعث می‌شود بدانید در کدام قسمت‌ها وقت بیشتری بگذارید و از کدام قسمت‌ها زودتر عبور کنید. می‌توانید با علامت‌های مختلف، قسمت‌های مهم‌تر و پرتکرارتر، قسمت‌هایی که خوب بلدید، قسمت‌های مشکل‌تر و قسمت‌های ساده‌تر مباحث را مشخص کنید. این کار در مرور و دوباره‌خوانی به کمکتان می‌آید و بازدهی مطالعه‌تان را بالاتر می‌برد.

سخن پایانی

همیشه به یاد داشته باشید، تلاش بدون درایت و آگاهی، نمی‌تواند نتیجه‌بخش باشد. لزوماً ساعت‌ها مطالعه و وقت‌گذاشتن بیش از حد، شما را به موفقیت نمی‌رساند. دانش‌آموزانی که دچار وسواس مطالعاتی شدید هستند، بارها و بارها یک موضوع درسی را مطالعه می‌کنند، ولی در آخر هم نتیجه دلخواهشان را نمی‌گیرند. شما باید شما باید با روش‌های افزایش توجه و تمرکز آشنا شوید و تکنیک‌های درست درس خواندن را فرابگیرید. وسواس مطالعاتی، اختلالی ناشی از استرس است که به کمک تمرین‌ها و راه‌کارهایی که در این مقاله از سلام مطالعه کردید، قابل درمان و رفع شدن است. بنابراین وقت را تلف نکنید و از همین امروز، برای برطرف کردن وسواس مطالعاتی گام بردارید.